Претрага
4971 items
-
Towards more sustainable district heating systems in Serbia - Options and obstacles
The major share of energy consumed in the building environment is dedicated to meeting heating needs, which makes this sector one of the key players in the transformation of the whole energy system. The accurate approach to the transition process assumes acting on both the demand and supply sides. Lately, the supply side has received more attention, as its transformation is one of the key steps of the energy transition process. District heating systems are recognized as substantial contributors ...energetska tranzicija, daljinsko grejanje, dekarbonizacija, obnovljivi izvori energije, prepreke, SrbijaMarija Živković, Boban Pavlović, Dejan Ivezić, Miloš Tanasijević, Dejan Stojanović . "Towards more sustainable district heating systems in Serbia - Options and obstacles" in Conference on Sustainable Development of Energy, Water and Environmental Systems, Rome, September 8-12, 2024, Zagreb : Faculty of Mechanical Engineering and Naval Architecture (2024)
-
Advancing Sentiment Analysis in Serbian Literature: A Zero and Few-Shot Learning Approach Using the Mistral Model
Ova studija predstavlja analizu sentimenta srpskih starih romana iz perioda 1840-1920, koristeći veliki jezički model (LLM) Mistral za tehniku učenja sa zasnovani na takozvanim "zero" i "few-shot" pokušajima. Glavni pristup uvodi inovacije osmišljavanjem istraživačkih upita (promptova) uključuju tekst sa uputstvom za klasifikaciju bez primera i na osnovu nekoliko primera, omogućavajući jezičkom modelu da klasifikuje osećanja u pozitivne, negativne ili objektivne kategorije. Ova metodologija ima za cilj da pojednostavi analizu osećanja ograničavanjem odgovora, čime se povećava preciznost ...Milica Ikonić Nešić, Saša Petalinkar, Mihailo Škorić, Ranka Stanković, Biljana Rujević. "Advancing Sentiment Analysis in Serbian Literature: A Zero and Few-Shot Learning Approach Using the Mistral Model" in In Proceedings of the Sixth International Conference on Computational Linguistics in Bulgaria (CLIB 2024), BAS (2024)
-
Knowledge Graphs in the Era of Large Language Models: Opportunities and Challenges
Pojava velikih jezičkih modela (eng. Large Language Models ili LLMs) je značajno uticala na oblast veštačke inteligencije, naročito u oblastima obrade prirodnog jezika i generisanju teksta. Međutim, ključno ograničenje ovih modela leži u nedostatku strukturiranog znanja i sposobnosti zaključivanja, što otežava njihovu primenu u stvarnom svetu, gde se zahteva tačnost iznetih činjenica i zaključivanje na osnovu konteksta. S druge strane, grafovi znanja nude primamljivo rešenje. Oni pružaju bogat izvor strukturiranog znanja, tako što predstavljaju entitete i njihove relacije u ...grafovi znanja, veliki jezički modeli, obrada prirodnog jezika, strukturirano znanje, kvalitet podataka, objašnjiva veštačka inteligencija, bezbednost sadržaja na internetuDanka Jokić, Ranka Stanković, Jelena Jaćimović. "Knowledge Graphs in the Era of Large Language Models: Opportunities and Challenges" in South Slavic Languages in the Digital Environment JuDig Book of Abstracts, University of Belgrade - Faculty of Philology, Serbia, November 21-23, 2024., University of Belgrade - Faculty of Philology (2024)
-
Creation of a Training Dataset for Question-Answering Models in Serbian
Razvoj i primena veštačke inteligencije u jezičkim tehnologijama značajno su napredovali poslednjih godina, posebno u domenu zadatka odgovaranja na pitanja (Question Answering - QA). Dok su postojeći resursi za QA zadatke razvijeni za glavne svetske jezike, srpski jezik je relativno zanemaren u ovoj oblasti. Ovaj rad predstavlja inicijativu za kreiranje obimnog i raznovrsnog skupa podataka za obučavanje modela za odgovaranje na pitanja na srpskom jeziku, koji će doprineti unapređenju jezičkih tehnologija za srpski jezik. Pored brojnih istraživanja o jezičkim modelima ...veštačka inteligencija, obrada prirodnog jezika, jezički resursi, anotirani skupovi, ekstrakcija informacija, odgovaranje na pitanjaRanka Stanković, Jovana Rađenović, Maja Ristić, Dragan Stankov. "Creation of a Training Dataset for Question-Answering Models in Serbian" in South Slavic Languages in the Digital Environment JuDig Book of Abstracts, University of Belgrade - Faculty of Philology, Serbia, November 21-23, 2024, University of Belgrade - Faculty of Philology (2024)
-
Social-Emo.Sr: Emotional Multi-Label Categorization of Conversational Messages from Social Networks X and Reddit
U digitalnom okruženju južnoslovenskih jezika, analiza emocija u tekstovima na društvenim mrežama postaje sve važnija za razumevanje javnog mnjenja, kreiranje personalizovanog sadržaja i analizu međusobnih interakcija korisnika. U okviru ovog rada predstavljamo detaljnu metodologiju i rezultate označavanja korpusa na srpskom jeziku prema Plutčikovom modelu kategorizacije, koji prepoznaje osam osnovnih emocionalnih kategorija, kao što su radost, tuga, bes, strah, poverenje, gađenje, iščekivanje i iznenađenje. Cilj istraživanja je da se analizira emocionalni sadržaj tekstova preuzetih sa društvenih mreža X (nekada Twitter) ...Milena Šošić, Ranka Stanković, Jelena Graovac. "Social-Emo.Sr: Emotional Multi-Label Categorization of Conversational Messages from Social Networks X and Reddit" in South Slavic Languages in the Digital Environment JuDig Book of Abstracts, University of Belgrade - Faculty of Philology, Serbia, November 21-23, 2024., University of Belgrade - Faculty of Philology (2024)
-
New Language Models for South Slavic Languages
Mihailo Škorić (2024)Izlaganje će predstaviti izazove i perspektive modelovanja južnoslovenskih jezika, sa posebnim osvrtom opšte jezičke modele građene na arhitekturi transformera (BERT, GPT), na dostupne skupove tekstova za obučavanje tih modela, te kvantitet i kvalitet tih skupova. Izlaganje će ponuditi pregled dostupnih skupova i modela, dok će posebna pažnja biti posvećena najnovijim korpusima tekstova. Prvi korpus, Kišobran, predstavlja krovni veb korpus južnoslovenskih jezika i ujedno trenutno najveći korpus tekstova na našim prostorima koji broji preko osamnaest milijardi reči i uključuje sve ...Mihailo Škorić. "New Language Models for South Slavic Languages" in South Slavic Languages in the Digital Environment JuDig Book of Abstracts, University of Belgrade - Faculty of Philology, Serbia, November 21-23, 2024, University of Belgrade - Faculty of Philology (2024)
-
Основи геологије
Урош Стојадиновић (2024)Урош Стојадиновић. Основи геологије, Београд : Универзитет у Београду - Рударско-геолошки факултет, 2024
-
Arsenopirit iz rudnih ležišta Šumadijsko-kopaoničke oblasti: paregeneza, sastav i produkti oksidacije
Ivana N. Jelić (2023)Arsenopirit, FeAsS je čest pratilac polimetaličnih orudnjenja Šumadijsko-kopaoničke oblasti. Jedan je od sulfida koji u najvećoj meri koncentriše zlato. Nepoželjan je u rudama jer njegovom oksidacijom na jalovištima može doći do oslobađanja arsena koji spada u elemente toksične za životnu sredinu. U okviru ovog doktorata sistematski su ispitivani arsenopiriti iz različitih stadijuma i tipova orudnjenja rudnih ležišta i mineralizacija Šumadijsko-kopaoničke oblasti (Rudnik, Sastavci, Trepča, Gokčanica – Drenjak i Rujak, Golijska reka i Jurija). Uzorci arsenopirita ispitivani su polarizacionom mikroskopijom ...Ivana N. Jelić. Arsenopirit iz rudnih ležišta Šumadijsko-kopaoničke oblasti: paregeneza, sastav i produkti oksidacije, Beograd : [I. Jelić], 2023
-
Production of electricity from coal-fired power plants and accompanying CO2 emissions: comparison of EU-27 and US
Even in the third decade of the 21st century, large power plants are still responsible for more than half of the electricity production in Europe and US. They predominantly use fossil fuels in their work, which results in the emission of pollutants into the air, soil and water. In addition to the production of electric energy, fossil fuels, including coal, are used for industrial purposes. Although the use of coal, especially in the countries of the European Union, is ...Uroš Djorgovski, Aleksandar Madžarević, Predrag Jovančić. "Production of electricity from coal-fired power plants and accompanying CO2 emissions: comparison of EU-27 and US" in International Conference on Global Energy and Climate Change - ICGRECC-23, New York, 2023, Research Galery- Science Leagues (2023)
-
Indeksi kontrole održavanja i korišćenja rotornog bagera
Razvoj površinske eksploatacije se u velikom stepenu zasniva na svestranoj mehanizaciji rudarskih radova. Kako bi se zadovoljili potrebni kapaciteti, neophodna je primena savremene mehanizacije, velikih kapaciteta i pouzdanosti u radu. Naime, sa stepenom povećanja mehanizovanosti radova smanjuje se broj zaposlenih radnika, povećava produktivnost rada, smanjuju troškovi po jedinici proizvoda, a samim tim i povećava ekonomičnost površinske eksploatacije. Predmet istraživanja su rotorni bageri SRs 1200 koji predstavljaju samohodne mašine kontinuiranog dejstva namenjene za otkopavanje jalovine i korisne supstance na površinskim ...Jovana Mitrović, Predrag Jovančić, Dragan Ignjatović, Stevan Đenadić, Filip Miletić. "Indeksi kontrole održavanja i korišćenja rotornog bagera" in XI Međunarodna konferencija "Ugalj i kritični minerali 2023", CCM 2023, Zlatibor, 11-14. oktobar 2023., Beograd : Jugoslovenski komitet za površinsku eksploataciju (2023)
-
Energetska bezbednost sektora prirodnog gasa Srbije
U prve dve decenije 21. veka obezbeđivanje sigurnosti snabdevanja prirodnim gasom domaćeg tržišta bio je jedan od prioriteta razvoja energetike Srbije. Istovremeno, aspekt sigurnog snabdevanja bio je neizostavni deo slagalice stvaranja energetske bezbednosti. Izražena uvozna zavisnost je dominantna karakteristika sektora prirodnog gasa, tačnije, Republika Srbija je snažno zavisna od ruskog gasa, sa više od 80% uvezenih količina gasa, a do pre dve godine snabdevala se isključivo kroz jednu interkonekciju. U radu se razmatra aktuelna situacija u sektoru prirodnog ...Aleksandar Madžarević, Predrag Jovančić, Miroslav Crnogorac. "Energetska bezbednost sektora prirodnog gasa Srbije" in 36. Međunarodni kongres o procesnoj industriji – Procesing ’23, Šabac, 1. i 2. juna 2023. , Beograd : Savez mašinskih i elektrotehničkih inženjera i tehničara Srbije (SMEITS) Društvo za procesnu tehniku (2023)
-
Influence of Ag doping on the morphological and magnetic properties in CuO nanopowders
Maria Čebela, Uroš Čakar, Vesna Lojpur, Maja Milošević, Sanja Krstić, Vladimir Dodevski, Milena Rosić (2023)Maria Čebela, Uroš Čakar, Vesna Lojpur, Maja Milošević, Sanja Krstić, Vladimir Dodevski, Milena Rosić. "Influence of Ag doping on the morphological and magnetic properties in CuO nanopowders" in Programme ; and the Book of Abstracts / 7th Conference of The Serbian Society for Ceramic Materials, 7CSCS-2023, June 14-16, 2023 Belgrade, Serbia , Beograd : Institut za multidisciplinarna istraživanja, (2023)
-
Synthesis, characterization and photocatalytic examination of Co0.9Ho0.1MoO4 nanopowders
Milena Rosić, Maja Milošević, Maria Čebela, Vladimir Dodevski, Vesna Lojpur, Radomir Ljupković, Aleksandra Zarubica (2023)Milena Rosić, Maja Milošević, Maria Čebela, Vladimir Dodevski, Vesna Lojpur, Radomir Ljupković, Aleksandra Zarubica. "Synthesis, characterization and photocatalytic examination of Co0.9Ho0.1MoO4 nanopowders" in Programme and the book of abstracts 7th Conference of The Serbian Society for Ceramic Materials 7CSCS-2023, June 14-16, 2023 Belgrade, Serbia , Beograd : Institut za multidisciplinarna istraživanja (2023)
-
Synthesis and characterization of nanostructured Ca0.9Er0.1MnO3
Tijana B. Vlašković, Bojana Laban, Maja Milošević, Maria Čebela, Vladimir Dodevski, Milena Rosić (2023)Tijana B. Vlašković, Bojana Laban, Maja Milošević, Maria Čebela, Vladimir Dodevski, Milena Rosić. "Synthesis and characterization of nanostructured Ca0.9Er0.1MnO3" in Book of Abstracts Proceedings / 59th Meeting of the Serbian chemical society, Novi Sad, Serbia, June 1-2, 2023, Belgrade : Serbian Chemical Society (2023)
-
Investigation of Co0.9Ho0.1MoO4 Nanopowders Obtained by Glycine Nitrate Procedure
Milena Rosić, Maja Milošević, Maria Čebela, Vladimir Dodevski, Vesna Lojpur, Radomir Ljupković, Aleksandra Zarubica (2023)Milena Rosić, Maja Milošević, Maria Čebela, Vladimir Dodevski, Vesna Lojpur, Radomir Ljupković, Aleksandra Zarubica. "Investigation of Co0.9Ho0.1MoO4 Nanopowders Obtained by Glycine Nitrate Procedure" in Book of Abstracts / 26th Congress of SCTM with international participation, 20-23 September 2023, Ohrid, R. Macedonia, Skopje : Society of Chemists and Technologists of Macedonia (2023)
-
Atmospheric exposure vs burying: influences on damage intensity of built-in kersantite in the monument of the Small Staircase (Belgrade, Serbia)
Proučavan je efekat „zatrpanog kamena“ na intenzitet procesa degradacije prisutnih na kersantitu koji je ugrađen u spomenik Malo stepenište. Istraživanja su vršena na uzorcima stene iz kamenoloma i na oštećenim kamenim blokovima ugrađenim u spomenik. Dok su neki delovi stepeništa bili pod zemljom 90 godina, većina kamenih elemenata je bila izložena različitim uslovima sredine i antropogenim uticajima. Urađeno je detaljno mapiranje trenutnog stanja spomenika kako bi se istražio uticaj “zatrpavanja” i kompleksne geometrije spomenika na tip propadanja i variranje ...Nevenka Novaković, Predrag Dabić, Vesna Matović. "Atmospheric exposure vs burying: influences on damage intensity of built-in kersantite in the monument of the Small Staircase (Belgrade, Serbia)" in Environmental Earth Sciences, Springer Science and Business Media LLC (2023). https://doi.org/10.1007/s12665-023-10794-6
-
Uticaj geološke neizvesnosti u razvoju rudarskih projekata
Rudarstvo je industrija koja se nosi sa različitim vrstama neizvesnosti i rizika zbog svoje prirode i specifičnosti. Neizvesnost u rudarstvu može poticati iz različitih izvora i uticati na različite aspekte rudarskih projekata. Kao jedan od dominantnih faktora, ističe se geološka neizvesnost. Geološka neizvesnost igra ključnu ulogu u rudarstvu i može značajno uticati na procenu resursa i rezervi, planiranje eksploatacije, ekonomsku isplativost i upravljanje rizicima. Ova neizvesnost se ne može eliminisati, ali se uz primenu adekvatnih standarda i zakona može ...Petar Marković, Dejan Stevanović, Mirjana Banković. "Uticaj geološke neizvesnosti u razvoju rudarskih projekata" in XI Međunarodna konferencija "Ugalj i kritični minerali 2023", CCM 2023, Zlatibor, 11-14. oktobar 2023., Beograd : Jugoslovenski komitet za površinsku eksploataciju (2023)
-
Analysis of a simplified model for determining rock mass oscillation velocity at the Kovilovača open pit
Suzana Lutovac, Miloš Gligorić, Jelena Majstorović, Luka Crnogorac. "Analysis of a simplified model for determining rock mass oscillation velocity at the Kovilovača open pit" in 9th International Conference Mining and Environmental protection MEP, 24 – 27 May 2023, Sokobanja, Serbia, Belgrade : University of Belgrade-Faculty of mining and geology (2023)
-
Hidrogeološke karakteristike područja Cerničkog polja (Istočna Hercegovina) sa posebnim osvrtom na rizik od zagađena podzemnih vodnih resursa
Petar Vojnović (2023)Petar Vojnović. "Hidrogeološke karakteristike područja Cerničkog polja (Istočna Hercegovina) sa posebnim osvrtom na rizik od zagađena podzemnih vodnih resursa" in Knjiga radova / 10. Memorijalni naučni skup iz zaštite životne sredine „Docent dr Milena Dalmacija“, Novi Sad 30-31.03.2023., Novi Sad : Univerzitet u Novom Sadu, Prirodno-matematički fakultet- Departman za hemiju, biohemiju i zaštitu životne sredine (2023)
-
A Model for Determining Fuzzy Evaluations of Partial Indicators of Availability for High-Capacity Continuous Systems at Coal Open Pits Using a Neuro-Fuzzy Inference System
This paper presents a model for determining fuzzy evaluations of partial indicators of the availability of continuous systems at coal open pits using a neuro-fuzzy inference system. The system itself is a combination of fuzzy logic and artificial neural networks. The system availability is divided into partial indicators. By combining the fuzzy logic and artificial neural networks, a model is obtained that has the ability to learn and uses expert judgment for that learning. This paper deals with the ...системи, континуални системи експлоатације (роторни багер-транспортер-дробилично постројење), рударство, расположивост, меко рачунарство, фази логика, ANN, ANFISMiljan Gomilanović, Miloš Tanasijević, Saša Stepanović, Filip Miletić. "A Model for Determining Fuzzy Evaluations of Partial Indicators of Availability for High-Capacity Continuous Systems at Coal Open Pits Using a Neuro-Fuzzy Inference System" in Energies, MDPI AG (2023). https://doi.org/10.3390/en16072958